An Aoine 02/03/2012

Riabhach – focal a bhaineann le talamh, ainmhithe

Laethanta na Bó Riabhaí – deireadh Mhárta, tús Aibreáin – iad fuar, fliuch

An bhó riabhach – Féach Ó Dónaill

An Contae Riabhach .i. Loch Garman

chuige

Ní raghaidh mé ann chuige.

Ní rabhas ann chuige = in aon chor!

Ní raibh an caighdeán go maith chuige

aniar

Chugam aniar thú – le moladh nó le spreagadh a déarfaí a leithéid

Mórán rudaí a bhain leis an bhfocall aniar – bheidíst go maith

Tá an bhean sin ag gabháilt aniar = tá sí ag súil le páiste

Duine a bhfuil teacht aniar ann – tá misneach aige, tá sé ábalta cuid mhaith a sheasamh nó a thógaint

láidir

Láidir nár thána níos túisce, nó

Láidir nár dhúnais an geata id dhiaidh – le searbhas a déarfaí a leithéid le duine

Lathair Dé – eascaine neamhdhíobhálach

Láthair Dé gheobhair rud éigin

(Dhá fhocal a bhíodh i nDún Chaoin)

taoisleann = cothú, beathú ann, maitheas

Bhí taoisleann maith ann.  Tá taoisleann maith san ubh (do rud atá chomh beag sin).  Tá taoisleann maith sa choirce (don bhó)

Níl aon taoisleann id chuid oibre

Móin

Móin dhubh = cóngarach do ghual, an ceann is fearr

Móin rua, an chuid is measa.

Dónn móin mhaith go dtí an ribe – nó go dtí an súsán

Bean éigin – bhí sí chomh dubh slíoctha le fód móna in íochtar portaigh

súsán = suasán = caonach (sphagnum moss) = féar tanaí

Donncha an tSúsáin, duine nach bhfuil crot rómhaith air / ar a chuid gruaige
múirín nó aoileach:  ag bailiú aoiligh (nó ag deanamh aoiligh ón mbruscar cistine orgánaigh)

araid = bosca = ina gcuirfí min choirce nó plúr.

lán na haraide móire ( de rud éigin)

pluais = uaimh = múmha = antúr (Focal a bhí i mBaile Uachtarach agus Ard na Caithne)

an mhúmha nó an mhumha

Faill na Mumha – tá sé sin in Ard na Caithne (Féach Ó Duinnín)

Buaile – An Buailtín = gort

Baile Uí Bhoithín = Tá Buailtín na gCapall ann, Buailtín na gConnors

Na cailleacha dubha nó cailleacha an bhrollaigh bháin .i. na mná rialta.